Cách tính lịch âm sang lịch dương là một trong những từ khóa được tìm kiếm nhiều nhất trên google về chủ đề Cách tính lịch âm sang lịch dương. Trong bài viết này, xemngaytot.vn sẽ viết bài Cách tính lịch âm sang lịch dương mới nhất 2020
Về phương pháp tính lịch dương sang lịch âm, để có câu trả lời chuẩn xác, ThS Trần Tiến Bình – Nguyên cán bộ Phòng nghiên cứu Lịch (Trung tâm Thông tin Tư liệu, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) giải đáp.
Bước 1 – Tính ngày mồng 1 âm
Để tính ngày mồng 1 âm ta phải tính thời điểm Sóc, tức thời điểm mà xã hội, Mặt trăng và Mặt trời theo thứ tự trên nằm thẳng hàng. Thời điểm Sóc giao động ngày nào của dương lịch thì ngày đó là mồng 1 âm.
Còn khi thứ tự Mặt trăng, trái đất, Mặt trời nằm thẳng hàng thì đó là thời điểm Trăng tròn, note là ngày rằm 15 âm chưa chắc đang đúng là lúc Trăng tròn, nhưng ngày mồng 1 âm thì luôn luôn là ngày Sóc.
Thí dụ, thời điểm Sóc là 4 giờ 56 ngày 24/10/2014 nên ngày 24/10 vừa rồi là mồng 1 âm (tháng 9 nhuận); thời điểm Sóc kế tiếp là 19 giờ 32 ngày 22/11/2014, nên ngày 22 dương này là mồng 1 âm của tháng âm kế tiếp.
Giữa hai thời điểm Sóc trên phương pháp nhau 29 ngày nên tháng 9 nhuận này là tháng thiếu. Tính các điểm Sóc liên tiếp ta biết được các ngày trong tháng, nhưng muốn biết đó là tháng thứ mấy thì phải tính tiếp bước sau.
Bước 2: Tính 12 điểm Trung khí
Quan sát từ trái đất, Mặt trời chuyển động trên một quỹ đạo giữa các tại sao, quỹ đạo này gọi là Hoàng đạo, ở hệ tọa độ mà ta lấy xã hội sử dụng tâm và xuất hành từ điểm Xuân phân (0 độ), đây là Trung khí thứ nhất, Trung khí thứ 2 là Cốc vũ tương ứng với vị trí Mặt trời 30 độ, tiếp đến Tiểu mãn 60 độ…
Cuối cùng là Vũ thủy tương ứng với 330 độ (nói mẹo khác thì Hoàng kinh của Mặt trời tương ứng bằng 0 độ, 30 độ,…, 330 độ). Điểm Trung khí cần nêu riêng là Đông chí, tương ứng với vị trí Mặt trời 270 độ, Đông chí sở dĩ là Trung khí đặc biệt vì tháng âm nào chứa điểm này luôn luôn là tháng 11 âm, từ đó ta có thể đánh số các tháng khác.
Theo ông Bình: “Muốn tính âm lịch bắt buộc ta phải dùng các mô ảnh thiên văn để tính pha Mặt trăng hay vị trí của Trái đất; và để viết thuật toán đầy đủ cần nhiều trang giấy”bên cạnh đó, trước khi đánh số các tháng âm cần biết năm đó có tháng nhuận hay không bằng cách nhìn thấy giữa hai điểm Đông chí của hai năm liền kề có bao nhiêu điểm Sóc, có 12 Sóc tương ứng 12 tháng âm thì năm đó là năm thường, 13 Sóc thì năm đó là năm nhuận; và tháng nhuận là tháng đầu tiên giữa hai điểm Sóc k chứa Trung khí nào. Thí dụ, Đông chí năm 2013 rơi vào lúc 0 giờ 12 ngày 22/12 và Đông chí năm 2014 rơi vào lúc 6 giờ 04 ngày 22/12.
Giống như vậy, mong muốn tính âm lịch bắt buộc ta phải sử dụng các mô ảnh thiên văn để tính pha Mặt trăng hay vị trí của Trái đất; và để viết thuật toán đa số cần nhiều trang giấy.
Tóm lại, mong muốn tính âm lịch ta phải tinh pha Mặt trăng như sau: quét Hoàng kinh biểu kiến của Mặt trăng trừ đi Hoàng kinh biểu kiến của Mặt trời (trong tọa độ mà toàn cầu là tâm gọi là tọa độ Địa tâm), nếu = 0 độ thì là Sóc; = 180 độ thì là Trăng tròn; = 90 độ là Thượng huyền; = 270 độ là Hạ huyền (tất nhiên để tính âm lịch thuần túy thì đủ nội lực bỏ qua trường hợp Trăng tròn hay Thượng huyền, Hạ huyền).
ThS Trần Tiến Bình với cuốn Lịch Việt Nam thế kỷ 20 – 21 và Niên biểu Lịch sử VN do chính ông tìm hiểu biên soạn thảohiệu quả nhận được thể hiện qua JD (ngày Julius), tương tự điểm Trung khí cũng thể hiện qua JD Trung khí, 12 Trung khí đánh dấu bằng JD1, JD2,…, JD12. Tháng nhuận là tháng đầu tiên mà giữa hai Sóc JD(k) và JD(k+1) không có JD Trung khí nào > JD (k) và < JD (k+1).
Từ JD của Sóc và Trung khí ta chuyển sang ngày dương lịch tương ứng, việc biến đổi này thì không dài lắm, chỉ độ gần trang giấy và bạn đọc đủ sức lập trình đơn giản.
| Theo ThS Trần Tiến Bình, để tính âm lịch, độc giả cần làm quen với nhiều khái niệm mới giống như sự dịch chuyển của điểm Xuân phân hàng năm, dao động tuần hoàn của trục quay trái đất gây ra hiệu ứng gọi là Chương động, sai số do tốc độ hữu hạn của ánh sáng hòa hợp với chuyển động tương đối của các thiên thể gọi là Quang sai… Đều gây ra sai lệch trong khi tính toán vị trí của thiên thể. Chưa kể sự không giống nhau giữa thời gian ta dùng hàng ngày gọi là UT, với thời gian sử dụng trong các mô ảnh thiên văn gọi là giờ Động học TD (sau này là giờ Nguyên tử) do sự quay chậm dần của xã hội. độc giả còn phải sử dụng quen với khái niệm không giống nữa, chẳng hạn như ngày Julius (JD). Đây là đại lượng trung gian để giúp biến động giữa âm lịch sang dương lịch và trái lại, mà các mô hình thiên văn thường sử dụng. Ngày Julius (JD) là số ngày (tính cả phần thập phân của ngày), đếm liên tục từ 12 giờ quốc tế ngày 1 tháng 1 năm 4713 trước Công nguyên đến thời điểm cần tính, thí dụ điểm Đông chí năm 2014 trong thí dụ trên tương ứng với đại lương JD bằng 2457014,25293! Điều này có nghĩa là từ 1 tháng 1 năm 4713 trước C.N. Đến 22 tháng 12 năm 2014 đang có 2457014 ngày tròn trôi qua. Nhưng để trình bày all thì rất nhiều khái niệm và mẹo dài dạng hay bảng số liệu, nên tôi k thể viết hết trong khuôn khổ một bài báo phổ thông; vì muốn tính chuẩn xác đến phút buộc ta phải ứng dụng các mô hình thiên văn tiên tiến nhất. độc giả nào để ý đủ nội lực tham khảo thêm trong các cuốn sách sau: “Trần Tiến Bình: Lịch Việt Nam thế kỷ 20-21″, NXB văn hóa Thông tin, 2005 hay “Trần Tiến Bình: Lịch Việt Nam thế kỷ 20-21 và Niên biểu Lịch sử VN”, NXB Khoa học và Công nghệ, 2014. Nguồn: https://giaoducthoidai.vn/ |
